TÜRKİYE FİZİKİ COĞRAFYA
SÖZLÜĞÜ
A
Ada: Deniz yada göl suları ile çevrili küçük kara parçası.
Ağız: Magma, volkanik gazlar yada buharın yüzeye çıktığı
yeryüzündeki açıklık.
Akaçlama ve drenaj havzası: Akarsuları oluşturan yani
yüzeysel akıma geçen sularının toplandığı alandır.
Akarsu: Belirli bir yatak içinde sürekli veya en az bir
mevsim boyunca akan sudur.
Akarsu ağı: Akarsuların tüm kollarını kapsayan örgüdür.
Akarsu havzası: Bir akarsuyun sularını topladığı bölgeye
denir. Havzası en geniş olan akarsu Amazondur.
Akarsu Kaynağı: Akarsuyun doğduğu yerdir.
Art bölge: Bir limanın veya işlek bir pazarın etki alanına
giren yerler.v
Alçak Basınç: Genellikle hava basıncının 760 mm civa
sütunundaki basıncından veya 1013 mb'dan az olduğu hava kütlelerinin basıncıdır.
Antesedans: Herhangi bir kara kütlesi yükselmeye uğrarsa ve
bu kütle üzerinde daha önce kurulan akarsu kütleyi yararsa, bu olaya antesedans
olayı, akarsuyun açtığı, yardığı vadiye de Antesedant yarma vadi denilmektedir.
Antisiklon: Çevredeki basınca göre daha yüksek basınca sahip
bölge.
Araziden Yararlanma Haritaları: Bir bölgede arazinin nasıl
kullanıldığını gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla ekili-dikili
alanların, çayır ve mera alanlarının, orman alanlarının, bölünüşü ile kayalık,
bataklık gibi kullanılmayan alanlar hakkında bilgi edinilir. Tarımın türü ve
tarım ürünleri de bu haritalarda gösterilir.
Aşınım Yüzeyi: Belli jeolojik devirlerde, belli seviyeye
göre arazinin aşınması ile oluşan düz alanlardır.
Aşınma: Kara yüzeyinin, yağmur, dalga, akarsu ve buz
etkisiyle yavaşça yok olması.
Açık Havza: Sularını denizlere kadar ulaştırabilen akarsu
havzalarıdır. Türkiye'deki başlıca büyük akarsular buna örnektir.
Akarsu Rejimi: Akarsu yatağından su miktarının bir yıl
içinde gösterdiği değişim.
Artezyen: Basınçlı yeraltı sularıdır. İki geçirimsiz tabaka
arasındaki geçirimli tabaka içinde bulunan sulardır. Tekne biçimli ovalar ve
vadi tabanlarında bu tür sular bulunmaktadır.
Alüvyon:Akarsuların taşıdığı malzeme.
Anomemetre: Rüzgar hızını ölçen alet.
Antiklinal: Kıvrımlı dağın yükselen kısmı.
Alacakaranlık:Gün bitimi ile gecenin başlangıcı arasındaki
zaman.
Atlas: Haritalar takımı.
Afel:Dünyanın güneşe en uzak olduğu tarih.
Albedo:Bir yüzey üzerine gelen ışının yansıyan ışına oranı.
Alpin çayır:Yüksek dağlar üzerinde sürekli yeşil kalan bitki
topluluğu.
Anız:Ekin biçildikten sonra tarlada kalan sap
Alize:30° enlemlerinden Ekvatora doğru esen sürekli
rüzgarlar.
Antropojen bozkır:İnsan tarafından orman örtüsünün tahrip
edilmesi sonucu oluşan bozkır
Antiklinal:Kıvrımlı dağın yükselen kısmı
Arktirik bölge:Kuzey kutup bölgesi
Aysberg:Su içinde yüzen buzdağı
B
Bazalt: Lavın soğuması sonucunda
oluşan koyu renkli volkanik kayaç türü.
Baraj gölü: Akarsu üzerinde
kurulan barajların, gerisinde sular birikmesi ile oluşan göl.
Birikinti Konisi: Dağ
yamaçlarından düzlüğe inen akarsular, taşıdıkları materyalleri eğimin azaldığı
yerlerde yarım koni şeklinde biriktirirler. Bu şekillere birikinti konisi
denir. Akarsuların taşıdıkları maddeler ince ise, geniş bir alana yelpaze gibi
yayılırlar. Bunlara da birikinti yelpazesi denir. Ülkemizde dağ eteklerinde, bu
tip şekillere sıkça rastlanır.
Boğaz Vadi: Yüksek dağ sıralarını
enine yarıp geçen akarsular bu tür vadiler oluştururlar. Vadilerin yamaçları
oldukça diktir ve vadi dardır. Ülkemizde Kızılırmak, Yeşilırmak, Fırat vb
nehirleri böyle vadilerden akarlar.
Barkan: Hilal biçimindeki kum
birikintisi.
Boğaz: Dar, dik yamaçlı vadi veya
iki denizi birbirine bağlayan su yolu.
Boyun: İki zirve arasında, dağın
en alçak kesimi
Bozkır:Kurak ve yarı kurak
bölgelerin kısa boylu ot örtüsü
Bulvar:Ortasında ya da
kenarlarında ağaç ve çimen kaplı bir şerit bulunan geniş cadde
Buzul:Bir yamaçtan aşağı yavaşça
hareket eden kalın buz tabakası
Biomas enerji:Bitkisel ve
hayvansal ürünlerden elde edilen enerjı
Biyocoğrafya:Canlılar coğrafyası
Beyin göçü:Yetişmiş nitelikli ve
eğitimli nüfusun daha iyi çalışma ve yaşama koşulları nedeniyle dışarıya göç
etmesi
Banliyö:Büyük bir şehrin
çevresindeki yerleşim alanları
Bakı:Güneşe dönük olma, güneşe
bakma durumu
Bazalt:Volkanik kaya kütlelerinden
biri. siyah renkte ve kesif yığınlar halindedir. tabiatta kütle, damar ve
akıntı durumunda bulunur. başlıca özelliklerinden birisi, altıgen prizmalar
şeklinde, büyük sütunlar meydana getirmesidir. bu sütunlar, magma akıntılarının
soğuyup büzülmesinden ileri gelmiştir. sert ve dayanıklı bir taş olduğundan
kaldırım, yapı taş, köprü malzemesi olarak kullanılır. yeryüzünde çok bol olan
bazalt, bazı memleketlerde, binlerce kilometrekarelik yerleri örter. kuzey
ingiltere, irlanda, almanya ve amerika'da büyükbazalt yığınları vardır.
hindistan'da dekkan bölgesindeki bazalt yığınları 300. 000 kilometrekarelik
geniş bir bölgeyi kaplar.
C
Cephe yağışları: Farklı özellikteki hava kütlelerinin karşılaştığı
yerlere cephe denir. Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında
meydana gelen yağışlardır. Karşılaşma alanlarında sıcak hava soğuk havanın
üzerinde yükselir. Sıcak hava hem yükselerek hemde soğuk havaya sürtünerek
sıcaklık kaybeder. Bu oluşumun gerçekleştiği yerlerde cephe yağışları oluşur.
Coğrafi Bölge: Taşıdığı belirli Coğrafi özellikleri ile çevresinden ayrılan,
kendi içinde benzerlik gösteren en geniş coğrafi birimdir. Coğrafi bölgelerin
sınırları belirlenirken doğal koşullar, sosyal ve ekonomik özellikler temel
alınır.
Coğrafi Bölge: Taşıdığı belirli Coğrafi özellikleri ile
çevresinden ayrılan, kendi içinde benzerlik gösteren en geniş coğrafi birimdir.
Coğrafi bölgelerin sınırları belirlenirken doğal koşullar, sosyal ve ekonomik özellikler
temel alınır.
Cephe:Farklı karekterdeki hava kütlelerinin karşılaştığı
alan
Cezir:Gelgit sırasında deniz çekilmesi
Ç
Çernezyom:Kara toprak
Çeltik:Pirinç yetiştirilen sulak tarla
D
Dağ eteği ovası: Dağ eteğinde, eğimin azaldığı yerlerde
meydana gelen birikinti konileri ve birikinti yelpazelerinin zamanla yanlara
doğru büyüyerek birleşmeleri sonucu oluşan ovalardır. Bursa ovası, Uludağ'ın
eteğinde oluşmuş bir dağ eteği ovasıdır.
Dağ içi ovası: Dağ içlerinde eğimin azaldığı yerlerde,
akarsuyun taşıdığı malzemeleri biriktirmesi sonucu oluşan düzlüklerdir.
Engebeli ülkelerde daha fazla oluşur. Malatya, Muş, Elazığ Ovaları bu şekilde
oluşmuşlardır.
Dalyan: Deniz kıyılarında balık üretmek için yapılmış
yerleşmelerdir.
Deniz Feneri: Geceleri gemilerin yollarını bulmaları,
tehlikelerden sakınmaları için ışık saçarak gemilere yol gösteren ışık kulesine
deniz feneri denilir
Delta ovası: Akarsuların taşıdıkları malzemeleri, deniz
içerisinde biriktirmesi sonucu üçgene benzeyen düzlükler meydana gelir. Bunlara
delta ovası adı verilir.
Dev kazanı: Çağlayan ve çavlanlarda suların yüksekten
düştüğü kısım aşınırsa, derin oyuklar oluşur. Bu oyuklara dev kazanı denir.
Dolin: Kireçtaşından oluşan sahalarda erime suretiyle
oluşmuş, huni ve tava şeklinde birkaç metre derinlikte, birkaç metre veya
birkaç 10 metre boyundaki çukur sahalardır.
Doruk: Bir dağ veya tepenin en yüksek noktası.
Drenaj: Suyun akıtılması, kurutulması.
Dalgakıran: Limanları dalgalardan koruyan uzun setler.
Debi: Akarsuyun taşıdığı su miktarı.
Delta: Akarsuların denize ulaştığı yerde denizi doldurarak
oluşturduğu üçgen görünümlü ova.
Düden: Karstik alanlarda derine doğru inen suyun yutulduğu
oluk.
Deprem:Yer kabuğunun, vakit zaman olabildiğince geniş bir
alandaki birkaç saniyelik sarsıntılarına verilen ad.
Dikit:Yeraltındaki
mağaralarda bulunmakta olan jeolojik oluşumlar. nemli olan mağara tavanlarından
damlayan kireçli suların buhar olması neticesi, mağaraların tabanında zaman
geçtikçe uzun kalker sütunları meydana gelir. aşağıdan yukarıya doğru uzanan bu
sütunlar, yer altı mağaralarındaki dikit oluşumlardır.
Dalgakıran:Limanları dalgalardan koruyan uzun setler
Debi:Akarsuyun taşıdığı su miktarı
Demografi:Nüfus bilimi
Dış ticaret açığı:İthalatın ihracattan fazla olması
Dolu:Yağmur gibi gökyüzünden düşen küçük buz topları
Dolunay:Ay’ ın dünyadan görülen yüzünün tümüyle aydınlık
olması,
Deranaj:Topraktaki fazla suların akıtılması
Dalgakıran:Limanları dalgalardan koruyan uzun setler
E
Epirojenez: Kıta hareketleri.
Erozyon: Toprağın kemirilmesi, taşınması.
Endemik bitki: Jeolojik dönemlerde geniş alanlara yayılan ve
fakat iklim değişmeleri, kıta kütlesinin parçalanması sonucu yayılma alanı
daralarak belli yerlere çekilen ve bu sahada bulunan bitki.
Ekliptik:Yörünge düzlemi
Ekocoğrafya:Ekolojiye coğrafi yöntemle yaklaşım, ekolojik
coğrafya
Ekoloji:Çevre bilimi
Ekosistem:Belli bir alanda yaşayan ve birbiriyle etkileşim
içinde olan canlı topluluğu
Eksen:Dünya’ nın yada başka bir gök cisminin merkezinden
geçen ve bir ucundan öbürüne uzanan hayali çizgi
Ekümen:Yerleşilmiş alanlar
Ekinoks:Gece gündüz eşitliği (21 Mart – 23 Eylül)
Endemik bitki:Dünyanın sadece belli bir bölgesinde bulunan
ve belirli iklim şartlarında yetişen başka yerlerde yetişmeyen bitki
Erg:Afrika’da kumlardan oluşan çöllere verilen isim
Erozyon:Toprağın kemirilmesi, taşınması
Estuar:Gelgitin görüldüğü kıyılarda su basmasına uğrayan
akarsu ağzı
FALEZ ( Yalıyar ) : Kıyı dikliği, kıyı uçurumu
Fay: Dünya'mızı saran kabuk tabakasının kırılarak yatay ve
düşey yönde kırıldığı hat, çizgi yer değiştirmesidir.
Fön rüzgarları: Bir dağ yamacını aşarak diğer yamaçtan aşağı
doğru esen rüzgarın sıcaklığı artar. Çevrede nem açığı oluşur. Bitkilere
kurutucu etki yapan bu tip rüzgarlara Föhn rüzgarları denir.
FAUNA: Hayvan topluluğu
FERİBOT: Arabalar veya vagonlar ile içindeki yolcuları bir
yakadan ötekine geçiren gemi
FLORA: Bitki topluluğu
FOSİL: Kayalar ve toprak içinde bulunan eski canlı
kalıntıları
FRİGOFRİK: Soğutma özelliği olan, soğutucu
FİYORD: Buzul aşındırması sonucu oluşan vadilerin deniz
suları altında kalmasıyla oluşan girintili çıkıntılı kıyı
-G-
Göl: Kara içlerindeki çukurlukları dolduran durgun sulara
göl denir.
Gel-git: Ay’ın çekimi nedeniyle deniz sularının kabarıp
çekilmesi.
Hasan Dağı: Aksaray da yer alan bu dağ bir volkan konisidir.
GARİG: Akdeniz ikliminin doğal bitki örtüsü makilerin tahrip
edildiği yerlerde ortaya çıkan bitki topluluğu
GAYZER: Fışkıran sıcak su kaynağı
GECEKONDU: İzinsiz yapılan ve altyapı ihtiyaçları devlet
tarafından karşılanmayan dar gelirli ailelerin yaşadığı barınak
GEÇİCİ YERLEŞME: Yılın belli bir süresi boyunca kullanılan
yerleşim
GELGİT ( Medcezir ): Ay’ ın çekimi nedeniyle deniz sularının
kabarıp çekilmesi
GEOİT: Yer kürenin özgün şekli
GLASYE: Buzul
GMT: Greenwich orta saati
GRABEN: Çöküntü hendeği
GRUP VAKTİ:Güneşin batış anında ortaya çıkan kızıllık, batış
anı
GİDEĞEN: Bir gölün sularını dışarıya boşaltan akarsu
-H-
Hamsin: Mısır'dan Akdeniz'in doğusuna doğru esen sıcak ve
kuru rüzgardır.
Heyelan: Özellikle eğimli yamaçlar boyunca gevşek bir
kütlenin veya killi bir tabaka üzerinde bulunan bir kütlenin topyekün
kayması.İzobat: Eş derinlik eğrisi.
HABİTAT:Bir canlının doğal yaşam ortamı
HAMADA: Afrika’da taşlardan oluşan çöllere verilen isim
HARA: Hayvan soylarının iyileştirilmesi için kurulmuş
çiftlik
HASAT: Tarım ürünlerinin toplanması yada biçilmesi
HEKTAR:10.000 m² ‘ye eşit alan ölçüsü
HORST: Çöküntü hendeklerinin kenarındaki yüksek yer
HİDROELEKTRİK SANTRAL: Baraj göllerinden yararlanılarak
elektrik enerjisi elde edilen santraller
HİDROSFER: Su küre
HİNTERLAND: Bir limanın çevresiyle olan ulaşım bağlantısı
HÖRGÜÇ KAYA: Buzul aşındırmasıyla oluşan deve sırtına benzer
kaya
HARİTA: Yeryüzünün ya da bir parçanın belli bir orana göre
küçültülerek düzlem üstüne çizilen taslağı.
-I-İ-
IŞIMA: Yeryüzünün, güneşten
aldığı ısıyı geri vermesi
İzohips: Eş yükselti eğrisi.
İzoterm: Eş sıcaklık eğrisi.
İSKAN: Yerleşme
İSTİHDAM: Bir kimseyi bir işte çalıştırma, iş imkanı yaratma
İHRACAT: Dış Satım
İNLANDSİS: Karalar üzerinde yayılan örtü buzulu, inland:
kara, is: buzul
İTHALAT: Dış alım
İZOBAT: Eş derinlik eğrisi
İZOYET: Eş yağış eğrisi
-J-
Jeomorfoloji: Yer şekli bilimi.
Jeotermal : Sıcak su buharı.
Jips: Beyaz renkli, tırnakla çizilebilen kimyasal tortul bir
taştır. Alçıtaşı olarak da isimlendirilir.
JEOPOLİTİK: Coğrafya koşullarına göre düzenlenen siyaset
-K-
Kapalı havza: Sularını denizlere kadar ulaştıramayıp kuruyan
veya göle dökülüp kalan akarsulardır. Kapalı havzaların oluşmasında; yer
şekillerinin oluşumu ve iklim etkilidir.
Kaldera: Volkan konilerinin patlaması ile oluşan
çukurluklar.
Kalker: Kireç taşı.
Kanyon: Derin ve yamaçları çok dik vadi.
Kapalı Havza: Sularını denize ulaştıramayan bölge.
Karstlaşma: Kireçtaşlarının karbondioksitli sularla erimesi
ve bu erimeden dolayı oluşan topoğrafya şekillerinin ortaya çıkmasıdır.
Karstik arazi: Kireçtaşından oluşmuş arazi.
Kıble: Güneyden eser. İç kesimlerimizde etkili olur. Akdeniz
bölgesinde nemli ve sıcak, iç kesimlerde ise, kuru ve sıcak olarak eser.
Kırç: Soğuk havalarda zeminin aşırı şekilde soğuması ile havadaki
su buharının soğuyan zeminler, özellikle telgraf ve elektrik telleri ve
direkler, ağaçların dalları üzerine yoğuşarak buz halini alması.
Kırgıbayır: Şiddetli yağmurların oluşturduğu selinti suları,
bitki örtüsünün bulunmadığı ve kolay aşınabilen arazileri aşındırır. Bunun
sonucunda, arazi yüzeyi girintili çıkıntılı bir görüntü alır. Bu tür arazilere
kırgıbayır adı verilir. Kırgıbayır, özellikle sağanak yağışların görüldüğü,
yarıkurak bölgelerde daha sık görülür. Ülkemizde, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu
Bölgelerinde yaygındır.
Kırağı: Havanın bulutsuz ve durgun olduğu gece esnasında
aşırı olarak soğuyan bitki ve üstü açık yüzeyler üzerinde havadaki nemin ince
buz parçacıkları halinde yoğuşması ve beyaz bir görünüm alması.
Keşişleme: 30° enlemi çevresindeki dinamik Y.B.'ın etkisi
sonucu oluşur. Suriye çölünden Güneydoğu Anadolu'ya doğru eser. Sıcak ve
kurudur. Bitkiler üzerinde kurutucu etkisi vardır.
Karayel: Balkanlardaki Y.B. ve Basra körfezindeki A.B.
sonucu oluşur. Kuzeybatıdan soğuk ve kuru olarak eser. Kış mevsiminde Marmara
Bölgesi ile Batı Karadeniz de sıcaklıkları azaltarak kar yağışına neden olur
Klimatoloji: İklim bilimi
KAPIZ:Toroslarda dar ve derin vadi, kanyon
KARGO: Bir nevi paket ve yük taşımacılığı
KISTAK: Bir yarımadayı karaya bağlayan, iki yanı su ile
çevrili dar kara parçası
KLİMATİZM: İklimden faydalanmaya dayalı turizm
KOPENHAG KRİTERLERİ:AB’ ye yeni aday üyelerin uymakla
yükümlü olduğu siyasi kriterler
KRATER: Yanardağın huni şeklindeki ağzı
KURU TARIM: Az yağışlı bölgelerde sulama olmaksızın yapılan
tarımsal üretim
KİT: Kamu İktisadi Teşebbüsleri
-L-
Lagün: Deniz kulağı, kıyı gölü.
Lodos: Kuzey Afrika'daki Y.B. ve Hazar denizindeki A.B.
sonucu oluşur. Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde etkilidir. Akdenizden
geldiği için nemli ve sıcaktır. İç kesimlere sokulurken yükseltinin etkisi ile
soğuyarak yağışa neden olur. Kış mevsiminde etkili olduğu bölgelerde, sıcaklığı
arttırarak kar erimelerine neden olur.
Lapya: Karstik kayaçlardaki küçük kanalcıklar.
Lejant: Haritaların açıklama anahtarı.
Lös: Rüzgarlar tarafından taşınan küçük kum ve mil
boyutundaki malzemelerin birikmesi ile oluşmuş, çoğunlukla sarımsı, gözenekli,
kolay ufalanan depo.
LATERİT: Nemli tropikal bölgelerin tuğla kırmızısı
rengindeki verimsiz toprağı
LEJAND: Haritaların açıklama anahtarı
LOKOMOTİF: Treni hareket ettiren motorun bulunduğu demiryolu
taşıtı
LİMNOLOJİ: Coğrafyanın gölleri inceleyen bilim dalı
LİTOSFER: Taş küre
-M-
Mağara: Kalkerli arazilerde yer altı sularının kimyasal
aşındırması ile oluşan yeraltındaki boşluklardır.
Mantarkaya: Rüzgarlar sürükledikleri veya savurdukları
taneleri yüzeylere çarparak aşındırma yaparlar. Dikdörtgen yatay duruşlu
tabakaların bulunduğu alanlarda rüzgar aşındırması ile oluşan kaya şekillerine
mantarkaya adı verilir.
Maki : Akdeniz ikliminin bitki topluluğu.
Menderes: Akarsuyun
büklüm yaparak akması.
Mera: Hayvan otlatılan yer, otlak.
MAAR:Volkanik patlama çukuru
MANDIRA: Peynir, yoğurt ve tereyağı üretimi amacı ile
yapılan ahır hayvancılığı
MEDYA: Gazete, dergi, televizyon, radyo, sinema ve internet
gibi yazılı görsel, iletişim araçlarının tümü
MENDERES: Akarsuyun büklüm yaparak akması
METALURJİ: Maetalleri işleyen sanayi kolu
METEOR ( Göktaşı ): Uzaydan dünya’ nın yüzeyine düşen kütle
MONOKÜLTÜR: Tek bir çeşit tarım ürününün geniş alanlarda
üretilmesi, tek ürüne dayalı tarım
MOREN: Buzul taş
MİKRO KLİMA:Küçük iklim bölgeleri
-N-
Nadas: Tarlanın bir yıl dinlendirilmesi.
NARENCİYE: Turunç, limon, mandalina, greyfurt ve portakal
gibi ürünlerin tümüne verilen ad, turunçgiller
NASA: ABD ulusal havacılık ve uzay dairesi
NAVLUN: Deniz taşımacılığı karşılığında alınan para
-O-
Obruk: Karstik kayaçlardaki derin doğal kuyular.
Orojenez : Dağ oluşumu.
OECD: Uluslar arası İktisadi İşbirliği kalkınma örgütü
OKULLAŞMA ORANI: Okula devam eden nüfusun,okula devam etmesi
gereken nüfusa oranı
OPEC: Petrol ihraç eden ülkeler örgütü
ORMAN SINIRI: Düşük sıcaklık veya yağış azlığı nedeniyle
ormanın sona erdiği sınır
OTOYOL: Hızlı trafik akışı sağlamak amacı ile yapılan çift
yönlü geniş yol
OZON TABAKASI: Atmosferin 20 – 25 yükseğinde yeralan ve
morötesi ışınların büyük kısmını tutan tabaka
-P-
Paratoner: Yıldırım savar.
Peneplen: Yontularak düzleşmiş alan.
Polye: Karstik bölgelerdeki erime ovaları, Gölova.
PATENT:Bir buluşun sahipliğini ve kullanımını koruyan belge
PERİHEL:Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarih
PEYZAJ:Görünüş
PLANKTON:Deniz suyuyla sürüklenen canlı kalıntıları
PLANÖR: Motorsuz, yalnız rüzgar yardımıyla uçan uçak
POLAR HAVA: Kutuplara yakın bölgelerin soğuk havası
POLEN: Bitkilerin çiçeklerinden çıkan toz şeklindeki tohum
POTAMOLOJİ:Coğrafyanın akarsuları inceleyen bilim dalı
PROFİL: Dış uzanış, dış görünüş
-R-
Rezerv: Yeraltında bulunan sıvı, gaz ve katı yakıt, mineral
ve doğal kaynakların kullanılabilir potansiyeli.
Richter Ölçeği: Amerikalı Charles F.Richter’ in depremlerin
şiddetini ölçmek için geliştirdiği ölçek.
RAFTİNG:Eğim kırıklıklarının fazla olduğu eğimli akarsularda
şişme bot ve sallarla yapılan su sporu
RAFİNERİ: Ham petrolü işleyen ve farklı ürünlerini ayrıştıran
tesis
RAKIM: Yükseklik
REG: Büyük Sahra Çölünün kuzeyideki ovalara verilen isim
REKOLTE:Bir arazide ekilen üründen elde edilen yıllık toplam
tarımsal üretim
RELİEF: Yer şekli
RESİF: Deniz yüzüne çıkmış mercan kayalar
-S-
Sera: Mevsim dışı sebze ve meyve yetiştirmek amacı ile
yapılmış cam veya naylonla kapatılmış mekanlar.
Sera Etkisi: Atmosferdeki gazların güneşten gelen enerjiyi
emmesi sonucu atmosfer sıcaklığını artırması.
SAĞANAK:Aniden bastıran şiddetli yağmur
SAVAN:Ağaçlı bozkır
SICAKLIK TERSELMESİ:Özellikle çukur bölgelerde alçak
yerlerin daha yüksek yerlere nazaran soğuk olduğu atmosfer olayı
SOLSTİS: Gün dönümü ( 21 Haziran – 21 Aralık )
SONAR: Ses dalgaları ve yankı aracılığıyla su altındaki
cisimlerin yerini saptayan aygıt
SPEOLOJİ: Mağara bilimi
SULUSEPKEN: Karla karışık kısmen donmuş yağmur
SÜBVANSİYON: Devlet tarafından toplumun çeşitli kesimlerine
yapılan maddi yardımlar
SÜPERNOVA: Çok büyük bir yıldızın, güneşten milyarlaca kez
daha güçlü bir parlamayla patlaması
SİRK:Buz yalağı
SİSMOLOJİ: deprem bilimi
-Ş-
Şelf: Denizlerin 200 m’ ye kadar olan sığ yerleri.
T-
Tektonik: Kırık parçalar halindeki yer katmanlarını
inceleyen bilim.
Termik Santral: Katı ve sıvı yakıtları yakarak elektrik
enerjisi üreten santraller.
Tombolo: Karaya bağlanarak yarım adaya dönüşmüş ada.
Topoğrafya: Yerşekli.
TABAN FİYAT:Resmi kuruluşlar tarafından bir ürün veya mala
verilen en düşük değer
TABAN SEVİYESİ:Akarsuların deniz, okyanus ve göle döküldüğü
en alçak seviye
TABAN SUYU:Yer altı suyu
TAN VAKTİ:Güneşin doğuş anı, gün ağarması
TENÖR:Maden cevheri içindeki saf metal oranı
TERMALİZM:Şifalı sulardan faydalanmaya dayalı turizm
TERMOMETRE:Sıcaklık ölçer
TERMİK SANTRAL: Katı ve sıvı yakıtları yakarak elektrik
enerjisi üreten santraller
TRANSİT:Gelip geçme
TRİKOTAJ: Örme işleri
TSUNAMİ: Deprem dalgası
TURBALIK:Tabanında çürümüş bitki artıklarından bir katmanın
bulunduğu bataklık
TURFANDA:Mevsim başında ilk yetişen meyve veya sebze
UZAY MEKİĞİ : Uzaya bir roketin sırtında fırlatılan ve insan
taşıyan taşıt
-V-
Viyadük: Bir ırmak yada vadi üzerinden geçiş sağlayan yüksek
kara yada demiryolu köprüsü.
VAHA: Çölün su bulunan bölümlerindeki yerleşim alanı
VAROŞ: Şehrin dış mahallesi
-Y-
Yağış Rejimi: Yağışların bir yıl boyunca mevsimlere veya
aylara göre dağılışı.
YENİAY: Ay’ ın dünyadan görülen yüzünün tümüyle karanlık
olması
YOĞUNLAŞMA: Su buharının sıvıya dönüşme süreci
YÖRÜNGE: Bir gökcisminin başka bir gök cisminin çevresinde
dolanırken izlediği yol
-Z-
ZEMHERİ:Kara kış
